Recensie: De Freule (3 sterren)

Op 9 augustus zijn wij afgedaald naar één van de mooiste en bijzonderste theaters van Nederland, het Steengroevetheater in Winterswijk voor de musical De Freule. Het was prachtig weer en een groot aantal mensen was al goed op tijd vertrokken om de Steengroeve in te gaan. Vanaf 19 uur gingen de poorten open en werden mensen in kleine groepjes naar beneden geleid. Eenmaal beneden was er een soort binnenplaats gecreëerd met kleine eet- en drinktentjes. De zitplekken waren vrije zit dus je had als je op tijd was, de mogelijkheid om mooie plekken uit te zoeken. Het is dan echt even een zit. Voordat de voorstelling begint, moet je geduld hebben. Helaas hadden wij op deze avond ook nog de pech dat de voorstelling een half uur later begon ivm logistieke problemen bij het parkeren. Volgens de informatie die wij hadden gekregen zou er een voorprogramma zijn maar hebben we deze niet gezien.

Verhaal

Johanna Magdalena Catherina Judith van Dorth, ook bekend als de Freule van Dorth, was orangiste en wegens hoogverraad geëxecuteerd te Winterswijk. Haar leven bestond uit veel opstand eerst in haar jeugdige jaren thuis waar veel conflicten waren en geldkwesties. Eén van de conflicten ging over het feit dat Judith haar geliefde Zutphense advocaat Engelbert Crookceus regelmatig ’s nachts in haar kamer op bezoek kreeg. Toen haar hardvochtige en driftige moeder dit ontdekte, ontstond er een hoogoplopend conflict en kreeg Judith huisarrest. In verband met het huisarrest, ging Judith brieven schrijven richting Engelbert en maakten zij een plan om samen weg te lopen. Helaas werd dit ontdekt en werd Judith op verzoek van haar ouders opgenomen in het Vrouwenbeterhuis Duynkerken te Delft. Tegelijkertijd werd zij onterfd, met toestemming van de Staten van Gelderland, wegens haar ‘verkwistende en reprochabele levenswijze’.

Na het overlijden van haar moeder bestierde Judith het huishouden. Ze ontving zelfs samen met haar broer Gerrit nog een erfenis van een tante en maakten hier goed gebruik van. Ze kregen enorme schulden maar gedroegen zich agressief en gewelddadig richting schuldeisers. Ook de relatie tussen Gerrit en Judith was niet echt ‘natuurlijk’ te noemen. Politiek gezien gebeurde er veel in die tijd en daar liet Judith zich graag over uit wat helaas haar leven heeft gekost. Na een herbergruzie waar een bekende plaatselijke patriot werd neergestoken, gaf Judith duidelijk aan dat zij zeer tevreden was over deze gruwelijke daad en dit werd helaas haar doodstraf en de executie vond plaats in Winterswijk. Volgens geruchten zou zij haar dood dapper tegemoet zijn gegaan en dat zij zelfs nog vanuit haar kist een haar arm met gebalde vuist recht omhoog zou hebben gestoken.

Via vele kanalen kon je al het één en ander lezen over de Freule. Het werd gebracht als een Winterswijks verhaal en tevens dus als rockmusical. Wat we van beide eigenlijk misten, was het echte Winterswijkse en de rock. Het grootste gedeelte van het verhaal speelt zich namelijk niet af in Winterswijk maar in andere plaatsen in Gelderland. Alleen de executie heeft in Winterswijk plaatsgevonden. Als het gaat om de rock hebben we die dus ook wel gemist. De muziek was meer musicalachtig dan echt rock. Voor ons had het geluid daarvoor ook wel wat harder gemogen om überhaupt de ‘rock’ momenten die er waren over te laten komen. Want aan Renée van Wegberg haar stem lag het zeker niet. Zoals ze dat soms zeggen; ‘die trekt de scheur wel los!’. Een aantal toffe en mooie uithalen in de show en een prachtige Freule om naar te kijken. Het pubermeisje vonden we qua spel soms iets ‘te’ maar je begreep wel goed wat voor een type Judith was.

Steyn de Leeuwe speelde de rol van Engelbert Crookceus zeer overtuigend met een erg goede timing. De grappen kwamen echt over. Maar ook de uitdrukkingen in zijn gezicht waren van veraf nog goed zichtbaar. Op het moment dat Steyn en Renée samen zongen, was Steyn niet altijd hoorbaar.

Als we iemand mogen benoemen waar we echt van genoten hebben dan is het wel Lune van der Meulen oftewel Dienstmeid Hilde. Wat hebben we om haar moeten lachen. Zo geloofwaardig en deels kreeg je ook medelijden met haar tijdens het heen en weer lopen met de gestuurde brieven. We hopen dat we haar nog vaker ergens gaan zien in grotere producties want zo’n podium verdient ze zeker.

En dan twee laatste rollen die we willen noemen, zijn die van Gieuwent van Piekenpol (Dinant Duenk) en de moeder van Judith (Marjon Westerdiep). Eerlijk; deze twee en eigenlijk willen we ze niet zo noemen, maar deze twee amateurs doen absoluut niet onder aan de professionals die op het podium staan. Beide spelen met verve hun rol. Dinant is het nuchtere type die Engelbert af en toe vragen stelt over de situatie en kritisch mee kijkt. De streektaal in de show kwam echt bij Dinant vandaan waardoor het Achterhoekse tintje een beetje terugkwam in het verhaal. Alles wat Dinant deed, leek niet gespeeld. Het was zo, punt. Aan Marjon kreeg je al vrij snel een hekel. Wat een tang, die moeder. En ook bij haar; alleen het gezicht was al voldoende om de emotie af te lezen. Vooral de scene met de bijl was pittig maar ook haar dood. Je voelde de woede, de pijn, de verwarring.

Het verhaal van het stuk was onbekend voor ons. Enkele scenes deden denken aan scenes van andere musicals. We weten niet goed of dit onbewust is geweest maar bij één scene kwamen voor mij letterlijk meneer en madame Thenardier uit Les Miserables oplopen. Het begin was helaas niet zo sterk. Het begon met de dood van Judith. Doordat wij vooraf ‘opgezweept’ werden door een omroeper die grappen maakte over de executie, viel voor de beginscene verkeerd. Het leek nu meer een ‘grap’ dan serieus. Mensen zeiden ook letterlijk ‘nah, is ze nu al dood. Dan kan’k wel weer op huus an’. En zulke reacties zijn ergens wel begrijpelijk.

Er is voor gekozen om het podium anders te plaatsen in de Steengroeve. Je hoefde niet alle kanten op te kijken om te voorkomen dat je iets miste. Alles was voldoende zichtbaar op het podium en compact. De muziek was niet even sterk. Veel liederen leken op elkaar en het ‘kreun’ nummer had misschien niet gehoeven. De humor in het gehele stuk viel grotendeels goed bij het publiek maar was soms wat teveel.

De avond wordt goed verzorgt door de vele vrijwilligers die voor je klaar staan. Het verkeer wordt geregeld, de afdaling aangestuurd en begeleid, beneden wordt je welkom geheten, plaatsing op de tribune enzovoort. Een grote, complexe organisatie maar loopt grotendeels als een lopende band! Als het gaat om de entourage en een belevenis in de natuur, een bijzondere avond hebben dan gaan.

De Freule is nog te zien op vrijdag 12 en zaterdag 13 augustus.